Η ΜΑΧΗ ΤΩΝ ANZAC στα ΤΕΜΠΗ, ΑΜΠΕΛΑΚΙΑ και ΕΥΑΓΓΕΛΙΣΜΟ

 

Ετοιμασίες για την αντιαεροπορική άμυνα

Οι Γερμανικές δυνάμεις προκειμένου να παρακάμψουν τα στενά των Τεμπών, που ήταν σχεδόν αδιάβατα για να διεισδύσουν στην Θεσσαλία, ακολούθησαν τη διαδρομή Λεπτοκαρυά – Καλλιπεύκη – Γόννοι, περνώντας τον Όλυμπο. Έτσι θα ξεπερνούσαν το εμπόδιο της κοιλάδας κάνοντας ταυτόχρονα και μια κυκλωτική κίνηση, εγκλωβίζοντας τις δυνάμεις των ANZAC (Australian and New Zealand Army Corps)

Την κοιλάδα των Τεμπών, από την πλευρά του Κισσάβου, υπερασπίζονταν, απ’ τις 15 Απρίλη το 21ο Τάγμα Νεοζηλανδών, που είχαν πάρει εντολή να κρατήσουν τις θέσεις τους τουλάχιστο μέχρι τις 18 Απρίλη.  Τη νύχτα της 16ης προς τη 17η Απρίλη ενισχύθηκαν με Τμήματα της 16ης αυστραλιανής Ταξιαρ­χίας.[1] [Επομένως δεν ήταν μόνο 30 Αυστραλοί, Νεοζηλανδοί και Κύπριοι με Άγγλο αξιωματικό, ούτε η ημερομηνία ήταν 9 Απρίλη, όπως λέει η Βάσα Σολωμού-Ξανθάκη].

Το θωρακισμένο πυροβόλο των Αυστραλών, μπροστά από τον Ευαγγελισμό

 

Μια δεύτερη ομάδα Αυστραλών οχυρώθηκε απέναντι από την έξοδο του φαραγγιού των Τεμπών, στη περιοχή του χωριού Ευαγγελισμός, με βαριά όπλα παρακολουθώντας τις κινήσεις της 6ης Ορεινής Μεραρχίας, που συγκεντρώνονταν στους Γόννους και κανονιοβολώντας τις θέσεις τους. Οι μάχες στο φαράγγι του Πηνειού ήταν πολύ σκληρές. Το 1ο Τάγμα του 3ου Τεθωρακισμένου Συντάγματος και το Ορεινό Απόσπασμα Ανα­γνώρισης καθηλώθηκαν στην είσοδο της χαράδρας από τα πυρά των Νε­οζηλανδών και των Αυστραλών.

Όταν οι μεικτές Γερμανικές δυνάμεις από ορεινούς καταδρομείς και τεθωρακισμέ­να πλησίασαν τα στενά, οι Νεοζηλανδοί τις υποδέχτηκαν με βολές αντιαρ­ματικών πυροβόλων. Όταν τα αντιαρματικά αυτά πυροβόλα καταστράφη­καν, τα τεθωρακισμένα άρχισαν να βάλλουν εναντίον των θέσεων των αμυ­νομένων στις πλαγιές του Κισσάβου.

Το νε­οζηλανδικό Τάγμα υποχώρησε, κλιμακωτά, προς Ανατολάς, προς τα Αμπε­λάκια, όμως κατά τη διάρκεια αυτού του ελιγμού διακόπηκε η επαφή του με τα γειτονικά αυστραλιανά Τάγματα. Η επίθεση των εισβολέων στα πλευρά της νεοζηλανδικής άμυνας κατέστησε δυνατή την επίθεση και στο ίδιο το φαράγγι.

Στην αρχή, τα Γερμανικά τεθωρακισμένα προχώρησαν κατά μήκος του αναχώμα­τος της σιδηροδρομικής γραμμής μέχρι την είσοδο της πρώτης σήραγγας. Οι αμυνόμενοι είχαν ανατινάξει το ανάχωμα μπροστά από τη σήραγγα και είχαν οχυρωθεί μέσα σ' αυτήν, καλυμμένοι πίσω από αναποδογυρισμένα βαγόνια.

Τα τεθωρακισμένα μέσα στην κοίτη του Πηνειού.  "Το νερό εκεί είχε ύψος περίπου δύο μέτρα και έφτανε μέχρι τους πυργίσκους τους. Οι οδηγοί οδήγησαν τα άρματα στα τυφλά, αντίθετα προς το ρεύμα του ποταμού."

 

Ύστερα από μια γρήγορη εξέταση της κατάστασης, τα τεθω­ρακισμένα άρχισαν να κατηφορίζουν από το ανάχωμα της σιδηροδρομικής γραμμής προς τον ποταμό. Το νερό εκεί είχε ύψος περίπου δύο μέτρα και έφτανε μέχρι τους πυργίσκους τους. Οι οδηγοί οδήγησαν τα άρματα στα τυφλά, αντίθετα προς το ρεύμα του ποταμού. Έπειτα από διακόσια μέτρα πορείας μέσα στην κοίτη, τα άρματα κατάφεραν να φτάσουν στην αντικρι­νή όχθη, στο ύψος του δρόμου, όπου συναντήθηκαν με τους καταδρομείς. Συνεχίζοντας από κοινού την πορεία, έφτασαν γύρω στις 3:00 μ.μ. στο χω­ριό Τέμπη, όπου βρισκόταν το Αρχηγείο των υπερασπιστών των Τεμπών. Έγινε πάλι μια συμπλοκή μεταξύ των γερμανικών τεθωρακισμένων και των αντιαρματικών πυροβόλων των Συμμάχων, όμως γύρω στις 6:00 μ.μ., ύστερα από έναν επιτυχή ελιγμό, τα τεθωρακισμένα ανάγκασαν το νεοζη­λανδικό Λόχο που υπερασπιζόταν το κυρίως φαράγγι να υποχωρήσει.

Ανατιναγμένη από τους Αυστραλούς σαμποτέρ η σιδηροδρομική γέφυρα των Τεμπών. Απέναντι φαίνεται το χωριό Μπαλαμούτι (Ιτιά)

Σ’ όλη την διάρκεια αυτών των μαχών διεξάχθηκαν και σκληρές αερομαχίες ανάμεσα στην γερμανική Λουφτχάνσα που είχε την υπεροπλία και την βρετανική ΡΑΦ που πάλεψε γερά. [Την αερομαχία αυτή την περιγράψαμε σε παλαιότερη ανάρτηση].

Μοναδικό εμπόδιο για τους ναζί, αποτέ­λεσαν γύρω στις 8:00 μ.μ., τα 14 νεοζηλανδικά τεθωρακισμένα που είχαν παραχωρηθεί στους Αυστραλούς, τα οποία συνέβαλαν στην καθυστέρηση της περαιτέρω συνέχισης της προώθησης προς τη Λάρισα από τα καταιγιστικά πυρά των Νεοζηλανδών και το σκοτάδι της νύχτας. Οι αμυ­νόμενοι είχαν εκπληρώσει στο ακέριο το καθήκον τους και μπορούσαν πλέον να αποσυρ­θούν.

Οι Αυστραλοί στρατιώτες πεζικού που είχαν υπερασπιστεί την κοιλάδα των Τεμπών, επιβιβάστηκαν στα φορτηγά τους και έφυγαν με κατεύθυνση προς τη Λάρισα. Περίπου τέσσερα χιλιόμετρα πριν από την πόλη έπεσαν πάνω σε ένα οδόφραγμα, που είχε στήσει ένας γερμανικός Λόχος προφυλακών των Ορεινών Κυνηγών. Ακολούθησε συμπλοκή όπου οι Αυστρα­λοί και οι Νεοζηλανδοί νόμισαν ότι η Λάρισα είχε ήδη καταληφθεί από τους Γερμανούς. Τα περισσότερα φορτηγά άλλαξαν κατεύθυνση, ακολου­θώντας ένα δρόμο που νόμιζαν πως οδηγεί στο Βόλο, όμως, ο δρόμος που είχαν πάρει τερματιζόταν στο χω­ριό Αγιά. Μερικοί στρατιώτες γύρισαν πίσω, άλλοι έφτασαν στις ακτές, όπου οι ψαράδες τους βοήθησαν να συνεχίσουν. Ορισμένοι από αυτούς έφτασαν μέχρι την Κρήτη, όπου πήραν μέρος έγκαιρα στη μάχη της Κρήτης εναντίον των Γερμανών

Οι Νεοζηλανδοί του 21ου Τάγματος υπέστησαν ανάλογες δοκιμασίες, όταν θέλησαν να φθάσουν από τα Αμπελάκια στο Βόλο, μέσα από τις διαβάσεις του Κισσάβου και του Μαυροβουνίου.

Οι υπερασπιστές των στενών είχαν εκπληρώσει κατά κανόνα το χρέος τους, αφού, κυρίως με τις συστηματικές καταστροφές των ορεινών δια­βάσεων και των τεχνικών έργων; κατάφεραν να επιβραδύνουν τόσο την προέλαση των Γερμανών, ώστε η σύμπτυξη των Συμμάχων να γίνει με σχετική τάξη και με μικρές απώλειες…

Σημείωση 1: Ο Δήμος Τεμπών θέλοντας να τιμήσει τους πολεμιστές της ANZAC που πολέμησαν και έπεσαν στα χώματα της πατρίδας μας, ενάντια στο Ναζισμό, κατασκεύασε το 2018 προς τιμή τους, ένα λιτό μαρμάρινο μνημείο στην περιοχή "Ανεμόμυλος" δίπλα στο δρόμο που ανεβαίνει στα Αμπελάκια. Πριν λίγες μέρες ιδεολογικοί απόγονοι -προφανώς- των ναζιστών, λέρωσαν το μνημείο αφήνοντας και το ιδεολογικο-πολιτικό τους αποτύπωμα, επευφημώντας τους δωσίλογους "Χίτες" και υπογράφοντας ... ΔΑΠ-ΝΔΦΚ, Ν.Δ.;;;;

Σημείωση 2: Πολλά όπλα άφησαν οι  ANZAC στις πλαγιές των Τεμπών που λίγο αργότερα αποτέλεσαν μέρος του οπλισμού των πρώτων αντάρτικων ομάδων του Ε.Λ.Α.Σ., όπως αναφέρει στο βιβλίο του «Το ξεκίνημα της Εθνικής Αντίστασης και ο Ένοπλος Αγώνας στη Θεσσαλία», ο Αμπελακιώτης Παναγιώτης Ν. Ζαβλιάκης.

---

[1] Η συγγραφέας Βάσα Σολωμού-Ξανθάκη, στο λογοτεχνικό της βιβλίο μυθοπλασίας που έγραψε «Γλυκήτατη Γαία Πατρίς» σε απόσπασμα με τίτλο «Ο Τύμβος», γράφει: «Στις 9 Απριλίου του 1941, μια ομάδα τριάντα στρατιωτών αποτελούμενη από Αυστραλούς, Νεοζηλανδούς και Κυπρίους, με επικεφαλής Άγγλο αξιωματικό φθάνουν στα Αμπελάκια… Την επόμενη μέρα κατά τη διάρκεια της μάχης όλοι είναι νεκροί, εκτός από δύο».