Η Παναγια με "Κοινωνικά Φρονήματα ..."

Η Παναγια η στιγματισμενη «… Αριστερη». ΄ή  Η Παναγια στο Τσικιλεκι                            Η φωτογραφία τραβήχτηκε στις 5 Αυγούστου το 2007.       Το 15αύγουστο πανηγυρίζει στην περιοχή των Γόννων και στη θέση «Τσικιλέκι» το ‘ξωκκλήσι της Παναγίας, αφιερωμένο στην «Κοίμηση της Θεοτόκου». Το μικρό αυτό και ταπεινό εκκλησάκι που βρίσκεται στις νότιες παρυφές του Κάτω Ολύμπου σε υψόμετρο 490 μέτρων από τη θάλασσα και σε μια πανέμορφη θέση που αγναντεύει πανοραμικά όλη την ΒΑ πλευρά  της Θεσσαλίας την εύφορη πεδιάδα που ξανοίγεται μπροστά και στον  καμβά της σχηματίζονται οι μαίανδροι του Πηνειού.   Iστορικο της «Παναγίας»    Το ενδιαφέρον της ιστορία της «Παναγίας» δεν εστιάζεται στην αρχιτεκτονική της, ούτε στην παλαιότητά της, αλλά στην σύνδεσή της με την γέννηση και ανάπτυξη του τοπικού κοινωνικού κινήματος.     Ήδη από τις αρχές της δεκαετίας του τριάντα και μετά από διάφορες κοινωνικές ζυμώσεις χρόνων, διαμορφώνονται σ’ όλη την χώρα μας νέα δεδομένα. Οι πολυετείς πόλεμοι που άρχισαν από το 1912 και κράτησαν μέχρι το 1922[1], η ήττα και η συντριβή του στρατού στη Μικρασιατική εκστρατεία με το τεράστιο δημογραφικό και οικονομικό πρόβλημα που δημιούργησε στην τότε ασθμαίνουσα οικονομία. Το τεράστιο προσφυγικό ρεύμα[2] έβαλε σε νέα βάση το αγροτικό ζήτημα και ανέδειξε νέες μορφές ποσοτικές[3] και ποιοτικές[4] στην διεκδίκησή του. Σημαντικό γεγονός ήταν ακόμα, πως μαζί με τον στρατό κατέρρευσε και το μεγαλύτερο θεωρητικό ιδεολόγημα της αναπτυσσόμενης τότε Ελληνικής αστικής τάξης για την «Μεγάλη Ελλάδα» με τον πιο παταγώδη τρόπο. Σ’ όλα αυτά δεν μπορούμε να μη πάρουμε υπ’ όψη και το πιο μεγάλο και σίγουρα κορυφαίο γεγονός του 20ου αι. που ήταν το πέρασμα από την θεωρία στην πράξη των «φρέσκων» σοσιαλιστικών ιδεών με τη νίκη της Οκτωβριανής Επανάσταση και τη σύσταση του κράτους των Σοβιέτ.    Στην Ελλάδα το νεοσύστατο στην αρχή Σ.Ε.Κ.Ε που λίγο αργότερα (1918) μετονομάσθηκε σε ΚΚΕ προσπαθούσε σιγά, θολά, αλλά σταθερά να αποκτήσει τον βηματισμό του. Οι απόψεις για τον επεκτατικό και ιμπεριαλιστικό πόλεμο άγγιζε τους ήδη ταλαιπωρημένους και κουρασμένους στρατιώτες από τους απανωτούς πολέμους[5] που αφομοίωναν και  ενστερνίζονταν τις θέσεις του, μετατρεπόμενοι οι ίδιοι στους πρώτους κήρυκες και αγκιτάτορες[6] όταν γύρισαν στα χωριά τους.    Αυτοί ήταν οι κύριοι παράγοντες που γέννησαν μια νέα εποχή και μια νέα πραγματικότητα. Τότε δημιουργούνται κοινωνικές συλλογικότητες με διεκδικητικά και νέα παραγωγικά χαρακτηριστικά όπως ο «Σύλλογος Ακτημόνων», ο «Καπνικός Συνεταιρισμός», κ.λ.π. Όλη αυτή η  κινητικότητα δεν θα μπορούσε να μην αγγίξει τους νέους ανθρώπους που ενστερνίστηκαν τις φρέσκες και νέες ιδέες επειδή από την φύση τους είναι πιο δεκτικοί, πιο προοδευτικοί και πιο επαναστάτες.    Πρώτη προϋπόθεση στην οργανωμένη πάλη αποτελεί η συλλογική δράση με την δημιουργία αντίστοιχων «νόμιμων» συλλογικοτήτων, που με τις εκδηλώσεις τους και μέσα από διαδικασίες δημιουργίας, θα συνέβαλαν στην διάδοση των νέων ιδεών. Έτσι για το κοινωνικό και πολιτιστικό ανέβασμα των νέων κυρίως, δημιουργήθηκαν αντίστοιχες συλλογικότητες.    Βέβαια αυτές οι διεργασίες δεν εκκολάπτονταν μέσα σε κλίμα ήπιο, συναίνεσης και αποδοχής απ’ όλους. Υπήρχαν πάντα οι «άγγελοι φύλακες» του συστήματος, της «ομαλότητας», και του ψεύτικου καθωσπρεπισμού. Ας μη ξεχνάμε πως ήδη ήταν σε ισχύ το ιδιώνυμο του Βενιζέλου, ο περίφημος Ν. 4229, που έθετε υπό δίωξη το φρόνημα και καθιστούσε, ουσιαστικά αδύνατες τις απεργίες και τις συλλογικότητες. Στο «Ἄρθρον 1. Ὄστις ἐπιδιώκει τὴν ἐφαρμογὴν ἰδεῶν ἐχουσῶν ὡς ἔκδηλον σκοπὸν τὴν διὰ βιαίων μέσων ἀνατροπὴν τοῦ κρατοῦντος κοινωνικοῦ συστήματος, ἢ ἐνεργεῖ ὑπὲρ τῆς ἑφαρμογῆς αὐτῶν προσηλυτισμὸν τιμωρεῖται μὲ φυλάκισιν τοὐλάχιστον ἕξ μηνῶν. Πρὸς τούτοις ἐπιβάλλεται διὰ τῆς ἀποφάσεως καὶ ἐκτοπισμὸς ἑνὸς μηνὸς μέχρι δύο ἐτῶν εἰς τόπον ἐν αὐτῇ οριζόμενον». Στο δε «Ἄρθρον 3.1. Ἀπαγορεύονται αἱ ἐν ὑπαίθρῳ καὶ ἐν παντί δημοσίῳ κλειστῷ χώρῳ συναθροίσεις προσώπων έπιδιωκόντων τὴν εφαρμογὴν τῶν ἐν τω ἄρθρῳ 1 ἰδεῶν. 2. Ὁ ἐν γνώσει προσερχόμενος εἰς τοιαύτην συνάθροισιν τιμωρεῖται διὰ φυλακίσεως … Ἄρθρον 4. 1. Ἀπαγορεύεται ἡ σύστασις Σωματείων η Ενώσεων οἱασδήποτε μορφῆς δι' ὧν ἐπιδιώκονται οἱ ἐν ἄρθρῳ 1 σκοποί.    Τοιαῦτα σωματεῖα ἢ ἐνώσεις οἱασδήποτε μορφῆς διαλύονται διὰ δικαστικῆς ἀποφάσεως τοῦ Πρωτοδικείου».    Ακριβώς αυτήν την περίοδο, δηλαδή στο τέλος της δεκαετίας του ’30 με αρχές της δεκαετίας του ’40, στο Δερελί (Γόννοι), δημιουργήθηκε από τους προοδευτικούς – δημοκρατικούς νεολαίους μία ενδιαφέρουσα πολυδιάστατη συλλογικότητα , που ήταν μια αληθινή κυψέλη δημιουργίας, με όνομα «Φ ι λ α ν θ ρ ω π ι κ ό ς  Σ ύ λ λ ο γ ο ς».    Γνωρίζουμε αρκετές από τις δράσεις του, όπως αποτυπώνονται επιβεβαιωμένες και στον τοπικό τύπο, σίγουρα από το 1931 και κάποιες απ’ αυτές παραμένουν στην μνήμη και στο πέρασμα του χρόνου ανεξίτηλες, όπως οι εκδηλώσεις που γίνονταν στα Καρναβάλια, το Γαϊτανάκι, οι Χοροί, ανέβασε Θεατρικά έργα, το κ τ ί σ ι μ ο  τ η ς  «Π α ν α γ ί α ς»  σ τ η  θ έ σ η  Τ σ ι κ ι λ έ κ ι, κ.λ.π. Η απόφαση για το κτίσιμο της «Παναγίας»    Ως προοδευτικές[7] απόψεις άρχισαν να ορίζονται πλέον εκείνες που έδιναν μια ερμηνεία των γεγονότων και των διάφορων ζητημάτων μέσα από την διαλεκτική μέθοδο ανάλυσης και συνοδεύονταν με την τεκμηρίωση της επιστημονικής απόδειξης. Στην αντίπαλη πλευρά βρίσκονταν οι συντηρητικές απόψεις που ακουμπούσαν στην δογματική ιδεαλιστική - κυρίως θρησκευτική - ερμηνεία των γεγονότων που καλά κρατούσε ακόμα, έχοντας τον ανώτατο κλήρο ως βασικό πυλώνα. Άλλωστε λίγα χρόνια πριν δικάστηκαν στις γνωστές δίκες των άθεων στη Λάρισα όλη η προοδευτική αφρόκρεμα της Λάρισας και του Βόλου[8].       Εκείνοι οι νέοι του Συλλόγου δέχονταν μια κακόβουλη και έντονη επίθεση από τους αντιδραστικούς και συντηρητικούς κατοίκους, ακούγοντας «τα χίλια μύρια». Τι αδιάφορους δεν τους είπαν, τι τεμπέληδες, τι απάτριδες, τι άθεους καθώς και με άλλα πολλά επίθετα τους «στόλιζαν» καθημερινά.    Βέβαια όλοι αυτοί οι χαρακτηρισμοί δεν είχαν καμία βάση. Απάντηση σ’ όλα αυτά υπήρξαν οι πράξεις και τα έργα του Συλλόγου.    Το επιχείρημα της αθεΐας που προβοκατόρικα επιλέχτηκε, για να χτυπηθούν στα πρώτα τους βήματα οι συλλογικές δράσεις του Συλλόγου που αποκτούσε συνεχώς μαζικά χαρακτηριστικά αγκαλιάζοντας όλο και περισσότερους νέους, για κείνη την εποχή αποτελούσε σημαντικό αρνητικό παράγοντα και επηρέαζε έντονα τους γονείς αλλά και γενικά μεγάλο ποσοστό ανθρώπων. Η καλύτερη απάντηση που δόθηκε στα επιχειρήματα αυτά ήταν  η απόφαση του Δ.Σ. για το κτίσιμο σ’ έναν κατάλληλο χώρο αναψυχής μιας εκκλησίας, η δημιουργία χορωδίας ψαλτών βυζαντινής μουσικής[9].    Η πρώτη απόπειρα εξερεύνησης χώρου έγινε και σε άλλες περιοχές όπως στην θέση της «βρύσης του Λάζαρου», μετά από εξέταση διαφόρων προτάσεων «αλλά δεν τους άρεσε»[10]. κατέληξαν να    Στην αξιολόγηση για να παρθεί η απόφαση αυτή συνέβαλλαν και κάποιες ευνοϊκές προϋποθέσεις, όπως η παραχώρηση από την Ολυμπία Κοντογιάννη του κτήματός της, προκειμένου να εκπληρώσει ένα δικό της «τάμα», για ν’ αποτελέσει την βάση και τον πυρήνα της δημιουργίας του χώρου ξεκούρασης, λατρείας, ίασης και αναψυχής.    Η καταπληκτική θέση του κτήματος που μαζί με την πηγή που βρίσκονταν δίπλα του, προσέδιδε μια πρόσθετη υπεραξία στο μέρος, μα παν απ’ όλα εκείνο που τα καθόρισε όλα ήταν το στήσιμο και η άνδρωση της οργάνωσης της ΟΚΝΕ[11] που σήκωσε όλο το βάρος του συντονισμού (οικονομικού και τεχνικού) του θαυμάσιου αυτού έργου.    Υπάρχουν καταγεγραμμένες αρκετές μαρτυρίες και δημοσιεύσεις για τις εργασίες διαμόρφωσης της περιοχής και το κτίσιμο της εκκλησίας που είναι αφιερωμένη στην «Κοίμηση της Θεοτόκου», από τον «Φιλανθρωπικό Σύλλογο».    Για να περιγράψουμε αυτήν την δράση του «Φιλανθρωπικού» επιλέξαμε σαν βασική πηγή της αναφοράς την δημοσίευση άρθρου στην εφημερίδα του Μορφωτικού Συλλόγου Γόννων (Μάη-Ιούνη 1988):          Τα ντουβάρια αντιστήριξης ήταν οι πρώτες εργασίες για την ισοπέδωση και διαμόρφωση του χώρου γενικά.     «Η ιστορία προς περιοχής – Τσικιλέκι – ξεκινάει περίπου το 1932-33[12], όταν ο τότε πρωτοπόρος φιλανθρωπικός Σύλλογος που δημιουργήθηκε, είχε την έμπνευση να αξιοποιήσει και να διαμορφώσει αυτό το όμορφο φυσικό τοπίο. Το Δ.Σ. εκείνου του συλλόγου που για την ιστορία αναφέρουμε τα ονόματα όπως τα θυμούνται οι γεροντότεροι αποτελούνταν από τους: Οικονομίδη Γιώργο, Γεροζήση Κυριάκο, Βαλασσόπουλο Βασίλη, Σταυριανόπουλο Παναγιώτη και Γκούθα Γιώργο[13]. Με πρωτοβουλία λοιπόν αυτών των ανθρώπων και με τη βοήθεια και άλλων συγχωριανών μας και με τα πενιχρά μέσα της εποχής εκείνης, αποφάσισαν να αξιοποιήσουν το χωράφι που δώρισε για το σκοπό αυτό η οικογένεια Ολυμπίας Αποστ. Κοντογιάννη[14].    Έτσι άρχισε η διαμόρφωση κτίζοντας ντουβάρια για την στήριξη των χωραφιών, φυτεύτηκαν δέντρα πολλά απ’ τα οποία ζούνε και σήμερα, συγκεντρώθηκε το νερό[15] και κτίστηκε βρύση και στο τέλος κτίστηκε το μικρό εκκλησάκι αφιερωμένο στην Παναγία.    Για πολλά χρόνια η περιοχή αυτή ήταν τόπος αναψυχής και ξεκούρασης για τους Γοννιώτες.                                 Η παλιά βρύση που μας δρίσιζε και μας ξεδιψούσε.     Όπως πληροφορηθήκαμε εκεί πήγαιναν για παραθέριση και οι οικογένειες που είχαν αρρώστους και ιδιαίτερα φυματικούς.    Η περιοχή έσφυζε από ζωή και ζωντάνια και το τριήμερο του δεκαπενταύγουστου που ήταν το πανηγύρι της Παναγίας. Τις μέρες αυτές ολόκληρο το χωριό ανηφόριζε στο Τσικιλέκι για να γιορτάσει την Παναγία να πιεί κρύο νερό να δροσιστεί, να ξεκουραστεί για λίγο και με νέες δυνάμεις να συνεχίσει τη δουλειά του που κυρίως ήταν το μάζεμα του καπνού.    Πέρασαν έτσι κάμποσα χρόνια όπου ο τόπος μας γνώρισε όμορφες μέρες. Σιγά σιγά και ιδιαίτερα μετά το 1965 άρχισε η εγκατάλειψη…».    Το άρθρο τελείωνε με την πρόταση του Δ.Σ. του Μορφωτικού Συλλόγου προς «την Κοινότητα, την Εκκλησία και κάθε φιλοπρόοδο άνθρωπο» να συμβάλλει για την ανάπλαση και αξιοποίηση του χώρου.    Μια άλλη ήδη δημοσιευμένη πηγή πληροφόρησης είναι και το βιβλίο του Κων/νου Πανάρα[16] που γράφει. «… ίδρυσαν το ωραίο αυτό εκκλησάκι το 1931 με πολύ κόπο μόνοι τους, έσπασαν τις πέτρες με τη βαριά, κασμά, λουστό και μεταφορά με καζάκα την πέτρα στον τόπο ανεγέρσεως του Ιερού Ναού της Παναγίας.    Όλοι αυτοί οι ιδρυτές ήταν μέλη του Εξωραϊστικού[17] Συλλόγου Γόννων, τα ονόματα των οποίων θα αναφέρουμε πιο κάτω.   Το εκκλησάκι έγινε εντός του αγρού της Ολυμπίας Αποστ. Κοντογιάννη, τον οποίον δώρισε ευχαρίστως γι’ αυτό το σκοπό.     Έτσι οι νέοι έκτισαν την εκκλησία, φύτεψαν δέντρα και γίνονταν κάθε χρόνο πανηγύρι στις 15 Αυγούστου αλλά ήταν σε πρωτόγονη κατάσταση και είχε ατονήσει έτσι ώστε που η προσέλευση των πιστών ήταν δύσκολη αλλά ούτε και το μέρος προσφερόταν λόγω της ανωμαλίας του εδάφους …».    Παρακάτω μας δίνει δύο λίστες των ονομάτων που συνέβαλαν στην απόφαση, στην  διαμόρφωση, στον εξωραϊσμό και το κτίσιμο της εκκλησίας.   «Και τα ονόματα των μελών του Εξωραϊστικού Συλλόγου ήταν κατά σειρά ως κάτωθι:    Γκούθας Γεώργιος του Δήμου,πρόεδρος.      Αλεξόπουλος Ιωάννης     Γεροζήσης Κυριάκος του Ιωάν.       Ζιούνας Ανδρέας Δημητ.                      Βασίλειος Ζιούνας του Δημητ.               Ζιούνας Ευριπίδης Ζιούνας Δημ.  Κορδέλλας Βάγιος  Καραναστάσης Γεώργιος Σπ.                                         Καλλορογιάννης Δημ. Νικ. Μοσχοδήμος Γεώργιος του Θεοδ.    Μπαμπαλιούτας Δημ.  Γεώργ.      Οικονομίδης Γεώργιος του Ευθυμίου                  Σταυριανόπουλος Παναγιώτης του Γεωργ.    Τζάνης[18] Εμμανουήλ του Ηλία     Κανάκης Βασίλης του Νικολάου                             Σοβατζής-Β. Ριζούλης και υιός του Αχιλλέας.     Κτίστες Σωτηρούλης Νικόλαος & Γεώργιος                                                                                                                 Πρόεδρος του Φιλανθρωπικού                                                                                                       Συλλόγου Γόννων -                                                                                               Γιώργος Δημητρίου Γκούθας.       Αυτοί ίδρυσαν την εκκλησία στο χώρο που δώρισε η Ολυμπία Αποστ. ΚοντογιάννηΕπίσης άλλη μία ομάδα νέων εκτός του Εξωραϊστικού Συλλόγου έπαιξαν το Γαϊτανάκι τα Θεοφάνια και με τα έσοδα που συγκέντρωσαν αποπεράτωσαν το τέμπλο και έφκιαξαν και την Ωραία Πύλη που μνημονεύει τα ονόματά των που είναι ως κάτωθι:».                                                                                                                                          Στην κάτω αριστερή πλευρά της εικόνας βρίσκεται γραμμένη μια ομάδα ονομάτων,     δυστυχώς,   χωρίς να συμπεριλαμβάνονται  τα ονόματα των πρωτοπόρων.                                                                                                                                                                                                   Αναφέρονται τα 24 ονοματεπώνυμα με τα πατρώνυμα. Σ’ αυτό το σημείο θα πρέπει να σημειώσουμε πως ο Κώστας Πανάρας με την προσθήκη των πατρωνύμων στο βιβλίο του «εμφανίστηκε» το πρόβλημα αλλοίωσης κάποιων συμμετεχόντων. Τα ονοματεπώνυμα που βρίσκονται γραμμένα στην συρόμενη πόρτα του «άγιου βήματος» βλέπουμε πως δεν συνοδεύονται από τα πατρώνυμα γι’ αυτό πιο ορθό είναι να τ’ αφήσουμε όπως είναι. Έτσι διαβάζουμε στην πόρτα τα ονόματα με την σειρά και με την ορθογραφία που  αναγράφονται, χωρίς καμιά παρέμβαση:    «Δέησις τῶν δούλων τοῦ θεοῦ      Νικ. Δραγγόγια Δημ. Καναβούρα Γεωρ. Τσιαπλέ Σταύρου Κυρίτση Κωνστ. Τσιαπλέ Ἰωάν. Καναβούρα Εὐαγ. Τσιαπλέ Δημ. Καλογρῆ Δημ. Αλεξοπούλου Δημ. Παπαδημητρίου Ἰωάν. Καράνη Νικ. Πανδρεμένου Γεωρ. Δημηρᾶ[19] Ζήση Γουγουλιᾶ Βασ. Γκαγκανάσιου Δημ. Τσιλημένη Δημ. Καρατόλιου Στεφ. Μάγγου Ἀθ. Ρημαγμοῦ                                        Νικ. Σάρρου                             Νικ. Τηγούλη[20] Εὐαγ.Μπουντίνου                                                                                   Τα διπλανά ονόματα Στεφ. Κουστῆ[21] Κωνστ. Τσιάτσιου Δημ. Δεμερτζῆ» Και άλλα μέλη του Συλλόγου …    Η κατάσταση ονομάτων των μελών του συλλόγου είναι «ανοιχτή» όσο δεν υπάρχει το μητρώο μελών για να έχουμε τα ακριβή στοιχεία και η συμπλήρωσή της είναι προϊόν αποτύπωσης από μνήμης ηλικιωμένων χωριανών όπως η παραπάνω. Πρόσθετη συμπληρωματική κατάσταση μελών προκύπτει και από τις δηλώσεις μετανοίας[22] που υπέγραψαν αρκετοί κατά την περίοδο της διχτατορίας του Μεταξά όπου αναφέρεται η ιδιότητα του μέλους του Συλλόγου, τις δημοσιεύσεις στον τοπικό τύπο, από το φωτογραφικό υλικό και από άλλες προσωπικές μαρτυρίες.    Ακόμα μέλη του Συλλόγου ήταν οι: Πικάζης Γιάννης[23] Βασίλ. Μπολότας[24] Βαλασσόπουλος Βασίλης[25]  Νατσιόπουλος Κων.[26]  Αλεξόπουλος Βασίλ. Γ.[27]  Γκαρλής Νικόλαος Γ.  Γκαρλής Δημήτριος Γ.  Πλατής Αθανάσιος Κ.     (Αργυρακούλης,  Ντούλας,  Βλάχος,  Καραναστάσης,  Γκαμπούρας,  Παπαγιάννης,    Χατζηκύριος,  Καραβασίλης) [28]. Γιώργος Οικονομίδης: Ήταν ιδρυτικό μέλος του Δ.Σ. του Φιλανθρωπικού Συλλόγου και πρωτοπόρος στην κατασκευή της "Παναγίας".      Αλλά και οι νεότεροι βοηθούσαν όπως οι:  (Ν. Πετρωτός,  Δημ. Καρατόλιος,  Δημ. Ράφτης,  Παπαδημητρίου,   Νούτσιας,  Ψαλτήρας Δ.,  Παπαθανασίου,  Μπάρμπας Αστ.  Βαλασσόπουλος Ευαγγ.  Κορδέλας Δημ.[29]             Ο ΧΑΦΙΕΣ … «ΑΠΑΡΑΙΤΗΤΟΣ»     Η κατασκευή της εκκλησίας, αλλά και η συνολική διαμόρφωση και ο εξωραϊσμός του χώρου διήρκησε μερικά χρόνια. Ήταν φυσικό με τα τότε πενιχρά τεχνικά μέσα και τις περισσότερες εργασίες να γίνονται χειρονακτικά, χρειάστηκε αρκετός χρόνος για την ολοκλήρωσή τους.    Μέσα σ’ αυτό το παραγωγικό διάστημα των δράσεων του Συλλόγου, η συσπείρωση των ανθρώπων του χωριού που τον περιέβαλαν δυνάμωνε όλο και περισσότερο. Οι ουμανιστικές πρωτοβουλίες που πάρθηκαν, η εφαρμοσμένη αλληλεγγύη που αναπτύχθηκε περνούσε πλέον από την περιοχή των λόγων στα έργα.                                           Ένα δείγμα της παλιάς ξυλόγλυπτης  διακόσμησης της εκκλησίας.                        Μέσα στα πλαίσια αυτά και με δεδομένο πω  κάποιες κυρίως τεχνικές εργασίες χρειάζονταν εξειδικευμένο τεχνίτη, όπως τον μαραγκό, που θα χρειάζονταν να αφιερώσει πολλές εργατοώρες, αποφάσισαν πως έπρεπε να τον πληρώσουν. Κριτήριο που βάρυνε για τον ποιόν θα επιλέξουν, να «δώσουν την δουλειά», ήταν η οικονομική  καθώς και η οικογενειακή του κατάσταση (πόσα στόματα να θρέψει). Έτσι επιλέχτηκε ως τεχνίτης μαραγκός ο Κ.Γ. για την κατασκευή των κουφωμάτων του τέμπλου κ.ά. εργασιών, επικουρούμενος και από άλλους  εθελοντές, παρ’ όλου που δεν ανήκε στο ίδιο ιδεολογικό ρεύμα με εκείνους που τον επέλεξαν.    Τέτοιου είδους ενέργειες γείωναν και ενδυνάμωναν το ιδεολογικό ρεύμα του σοσιαλισμού, που γκρέμιζαν συνεχώς συντηρητικά ιδεολογήματα αιώνων. Η οργανωτική δομή της ΟΚΝΕ, αλλά και του τότε ΚΚΕ ρίζωνε όλο και περισσότερο στον τόπο μας. Βέβαια η διάδοση αυτών των ιδεών ήταν πράξεις «παράνομες» εκείνη την εποχή (Ν.4229) και την βλέπουμε στις δηλώσεις μετανοίας όπου αναφέρεται «ως παρακλίνοντα του σκοπού του δι’ όν ιδρύθη» ταυτίζοντας δε το κάθε μέλος με «κομμουνιστή». 1. Η παλιά βρύση που βρίσκονταν από την δεξιά πλευρά του πλάτανου, μετά την εγκατάλειψη και την υποβάθμιση της περιοχής, αφού «χάθηκε» και η πηγή. 2. Κάτω δεξιά στη φωτογραφία η σημερινή βρύση, δωρεά των αδερφών Γκαρντάνου.     Στον χώρο αυτό οι οργανωμένοι νέοι τότε συζητούσαν, ανέλυαν, οργάνωναν δράσεις κ.λ.π. Έπαιρναν βέβαια μια σειρά συνωμοτικά μέτρα, αλλά θεωρούσαν πως οι συμμετέχοντες στο έργο θα είναι φιλικοί μαζί τους ή τουλάχιστο θα είναι αδρανείς. Να όμως που τα γεγονότα έρχονται να επιβεβαιώσουν και τις παροιμίες, όπως στην περίπτωσή μας πως «Ουδείς χειρότερος εχθρός από τον ευεργετηθέντα αχάριστον...». Αυτό το διαπίστωσαν οι «ευεργέτες» του Κ.Γ., όταν μετά από λίγο καιρό, το φασιστικό καθεστώς της 4ης Αυγούστου με τον διχτάτορα Μεταξά, τον Μανιαδάκη και τα τσιράκια τους εξαπέλυσαν ένα πογκρόμ διώξεων κατά των λαϊκών αγωνιστών.    Όταν λοιπόν επιβλήθηκε η διχτατορία ένας ένας τα μέλη[30] του «Φιλανθρωπικού Συλλόγου» πέρασε από το «καθαρτήριο» του αστυνομικού τμήματος απολογούμενος στη βάση των «καταθέσεων – ρουφκιανών» του κάθε είδους χαφιέ. Επειδή σ’ αυτές τις περιπτώσεις πολλές φορές η χαφιεδολογία φτάνει και σε όρια παράλογα, ακόμα και ο θεσμικός διώκτης σου αιφνιδιάζεται (sic!), για να χρησιμοποιήσω μια ήπια έκφραση. Αυτό τον κάνει να αποκαλύψει τα «καταθέσαντα χαφιέ», που συνήθως την ρουφκιανιά την επιβεβαιώνει με την υπογραφή του. Έτσι αποκαλύφθηκε και ο Κ.Γ. Η εκκλησία με «Κοινωνικά φρονήματα»    Η Παναγία στο Τσικιλέκι χαρακτηρίστηκε «α ρ ι σ τ ε ρ ή», γιατί την πρωτοβουλία κατασκευής της πήραν οι προοδευτικοί, δημοκρατικοί νέοι του Δερελιού (Γόννων) που δρούσαν μέσα από τον Σύλλογο που είχαν δημιουργήσει το 1930 περίπου. Η εμπάθεια, το μίσος, η έλλειψη δημοκρατικής συμπεριφοράς, παντρεμένη και με την βλακεία μπορεί να δημιουργήσει ένα εκρηκτικό μείγμα μισάνθρωπης συμπεριφοράς.    Είναι χαρακτηριστική η ανάγνωση μιας τέτοιας δήλωσης για να αντιληφθεί κανείς το μίσος του φασισμού και της διχτατορίας στον Σύλλογο. Βέβαια ο στόχος των δηλώσεων ήταν η συντριβή της ανθρώπινης αξιοπρέπειας, ο κοινωνικός στιγματισμός και τελικά η υποταγή στην εξουσία.    «Δήλωσις – Δηλώ ο κάτωθι υπογεγραμμένος … κάτοικος Γόννου ότι ευρεθείς και εγώ εγγεγραμμένος κατά το έτος 1933 εις διαλυθέντα σύλλογον ως παρακλίνοντα του σκοπού του δι’ όν ιδρύθη, ότι δήθεν ήμουν κομμουνιστής[31]… Γόννος τη 12 Δ/βρίου 1938 – Ο Δηλών…».     Αργότερα στην περίοδο της χούντας, η πατριδοκάπηλη, ξενοκίνητη κυβέρνηση των συνταγματαρχών προσπάθησε με τους χαφιέδικους μηχανισμούς – κυβερνητικούς και παρακρατικούς – να σβήσει κάθε τι που θύμιζε στον Λαό μας το δημοκρατικό και προοδευτικό παρελθόν του. Ατελείωτα είναι αυτά τα γεγονότα που πολλές φορές έπαιρναν διαστάσεις κωμικοτραγικές. Κωμικές ως και γελοίες για την επίσημη κυρίως επιχειρηματολογία που χρησιμοποιούσαν. Τραγικές για κείνους που τις βίωναν με διώξεις και κάθε είδους κυνηγητό, αφήνοντας για χρόνια βαθιές πληγές και πόνο.    Ανάμεσα σ’ αυτά έργα που η συλλογική λαϊκή μνήμη διατηρεί ζωντανά, αλλά οι «μηχανισμοί εξουσίας» προσπαθούν να τη σβήσουν οριστικά, ήταν στους Γόννους το ‘ξωκκλήσι της «Παναγίας» στο Τσικιλέκι. Τα μαύρα εκείνα χρόνια, η πανέμορφη αυτή γωνιά της περιοχής μας,  αφέθηκε στην τύχη της, με συνέπεια συστηματικά να υποβαθμίζονται και να καταστρέφονται οι υποδομές (εκκλησία, βρύση, ντουβάρια αντιστήριξης, δέντρα, κ.ά.).           Ο παπά - Θύμιος    Τότε η φτώχεια ήταν παρούσα και εκδηλωνόταν κυρίως με τον υποσιτισμό. Ήταν μεγάλο ευτύχημα για τους γονείς, αν κατάφερναν τα συνήθως λιπόσαρκα παιδιά τους να πάνε σε μια κατασκήνωση όχι μόνο για διακοπές, αλλά κυρίως για την πιο ολοκληρωμένη διατροφή. Διαπιστώνοντας αυτήν την ανάγκη ο παπά Θύμιος[32], ιερέας της εκκλησίας της Αγίας Παρασκευής[33], πρότεινε την δημιουργία κατασκήνωσης για τα παιδιά του χωριού στο Τσικιλέκι  λόγω της πολύ καλής θέσης της περιοχής, του καλού νερού, του ξερού κλίματος και της κοντινής απόστασης. Απευθυνόμενος στην Μητρόπολη, στην Κοινότητα και σε κάθε αρμόδιο φορέα προσπάθησε να υλοποιήσει το όραμά του.     Τότε άστραψε και βρόντησε. Κάποιοι «εθνικόφρονες ψευτοπατριώτες» κατήγγειλαν τον παπα-Θύμιο στον διορισμένο Δεσπότη[34] και στις Αρχές πως προσπαθεί να αναβαθμίσει και να αναδείξει την  «… Α ρ ι σ τ ε ρ ή » Παναγία. Το γεγονός αυτό και την προσπάθεια δίωξής του γι’ αυτόν τον λόγο, το κατήγγειλε ο ίδιος ο ιερέας αποκρούοντας αυτήν την σαθρή επιχειρηματολογία, στην Κυριακάτικη λειτουργία …    Ο χαρακτηρισμοί που χρέωναν οι κυρίαρχοι κύκλοι στους κοινωνικούς αγωνιστές ή στους τόπου, όπως το παραπάνω παράδειγμα ή η αναφορά πως το χωριό μας ήταν «μικρή Μόσχα»[35], μάλλον τίτλος τιμής υπήρξε παρά στιγματισμός, Ο αύλιος χώρος της "Παναγίας" όπως είναι σήμερα (6.8.2015).  Μήπως(!) χρειάζεται και κάποια παρέμβαση;    Τέτοιες συντηρητικές, αντιδιαλεκτικές αντιλήψεις κάποιων ανθρώπων - που δυστυχώς υπάρχουν σε κάθε εποχή – καθήκον μας είναι να τις αντιπαλεύουμε. Όταν μάλιστα αφήνουμε να παίρνουν και μαζικά χαρακτηριστικά καταλήγουν να γίνονται μισάνθρωπες. Αυτά είναι τα παραδείγματα που πρέπει να αντλούμε από την ιστορία και έτσι θα πρέπει να την αντιλαμβανόμαστε, ως ζώσα και γειωμένη στο σήμερα και όχι να την μετατρέπουμε ως έκθεμα στα μουσεία.    Το ελάχιστο χρέος που προκύπτει σε μας είναι να αποκαταστήσουμε την ιστορική πραγματικότητα, τοποθετώντας τους λαϊκούς αυτούς πρωτοπόρους δημιουργικούς αγωνιστές, τα απλά αυτά παιδιά του Λαού μας που δεν δίστασαν ακόμα και την ζωή τους να δώσουν γι’ αυτόν, στην διακριτή απαστράπτουσα φωτοδότρια θέση του βάθρου της Ιστορίας. ΜΠΑΡΜΠΑΣ ΔΗΜΗΤΡΗΣ takis-mp@hotmail.com [1] Ακούγαμε από αφηγήσεις παλαιότερων (Μήτσο Μουχτή, Νικόλα Ράπτη, κ.λ.π.) πως το σπίτι τους και τα παιδιά τους τάχαν ξεχάσει. Πολλές ιστορίες που τις θεωρούσαμε ακραίες και όμως ήταν αληθινές όταν μεγαλώνοντας διαβάσαμε την ιστορία των Βαλκανικών πολέμων, του Α΄ Παγκοσμίου και της Μικρασιατικής εκστρατείας. [2] Είχε προηγηθεί της Ανατολικής Ρωμυλίας που ολοκληρώθηκε μαζί με τους Μικρασιατικούς και καυκάσιους πληθυσμούς. [3] Η αριθμητική δύναμη των ακτημόνων αυξήθηκε, επεκτάθηκε και με την διασπορά των προσφυγικών πληθυσμών σ’ όλη την Ελλάδα, αυξάνοντας έτσι και την ισχύ τους. [4] Δημιουργήθηκαν συλλογικότητες που συσπείρωναν και οργάνωναν τον αγροτικό πληθυσμό, όπως συλλόγους, συνεταιρισμούς, κ.λ.π., αλλά και οι μορφές πάλης απέκτησαν πιο έντονα χαρακτηριστικά. [5] Σε διάστημα δέκα χρόνων είχαμε τρεις μεγάλους σε διάρκεια πολέμους με μικρές ανάπαυλες, τέτοιες που κάποιοι στρατιώτες από το 1912 δεν γύρισαν σπίτι τους παρά μόνο μετά την κατάρρευση του Μικρασιατικού μετώπου το ’22. Ξεκίνησαν οι πόλεμοι με τους Βαλκανικούς, συνέχισαν με τον Α΄ Παγκόσμιο και κατέληξαν στην Μικρασιατική εκστρατεία με τα γνωστά αποτελέσματα και συνέπειες. [6] Αγκιτάτορας αρσενικό < από το λατινικό agitator  < αυτός που με λόγους, συνθήματα, καταγγελίες κλπ, ξεσηκώνει και κινητοποιεί τις μάζες να αναλάβουν δράση για τη διεκδίκηση πολιτικών ή κοινωνικών αιτημάτων [7] Η προοδευτικότητα ως ερμηνεία που χρησιμοποιείται μέχρι σήμερα, ορίστηκε κατά την περίοδο του διαφωτισμού, εδραιωμένη στη βάση της ανάλυσης των γεγονότων στην επιστημονική μέθοδο. [8] Το κράτος, κυρίως μέσω του μητροπολίτη Δημητριάδος Γερμανού Μαυρομάτη και του δημοσιογράφου του Βόλου Δ. Κούρτοβικ, κατηγόρησε το έργο και τους πρωτεργάτες του Ανώτερου Παρθεναγωγείου Βόλου ως αναρχικούς, άθεους και αντεθνικά στοιχεία και μετά από ανακρίσεις και διώξεις παρέπεμψε σε δίκη τους πρωτεργάτες του εν λόγω εκπαιδευτηρίου και ορισμένους από τους αναρχικούς και σοσιαλιστές του Βόλου και της Λάρισας. Η δίκη άρχισε στις 16 Απριλίου 1914 στο Δικαστήριο Εφετών Ναυπλίου: κατηγορούμενοι ήταν οι Α. Δελμούζος, Κ. Ζάχος, Σ. Ραφαήλ, Χ. Χαρίτου, Κ. Χειρογιώργος, Δ. Σαράτσης, Ι. Ασπιώτης, Α. Φλώρος, Δ. Μπιτσάνης, Γ. Κόσσυβας, Ν. Κατσιρέλος και Κ. Σούλιος. Να πούμε ότι οι αναρχικοί κατηγορούμενοι ήσαν οι Χειρογιώργος, Κόσσυβας, Κατσιρέλος και Σούλιος, από τους οποίους οι τρεις τελευταίοι δεν παραβρέθηκαν στη δίκη. Τελικά, μετά από όλη τη διαδικασία το δικαστήριο αποφάσισε πανηγυρικά την αθώωση των κατηγορούμενων από όλες τις κατηγορίες. [9] Η πληροφορία και η αφήγηση, που αναλυτικότερα θα δημοσιευθεί σε άλλη παρουσίαση, βασίστηκε στην καταγεγραμμένη συνέντευξη του Δημήτρη Κορδέλα και την προφορικές μαρτυρίες του  Γιώργου Σωτηρούλη και Γιώργου Οικονομίδη σε μένα. [10] Αφήγηση του Γιώργου Κολτσίδα. [11] Ο.Κ.Ν.Ε. (Οργάνωση Κομμουνιστικών Νεολαιών Ελλάδας). [12] Ο Σύλλογος δημιουργήθηκε νωρίτερα. Το 1931 υπήρχε σίγουρα. (Τοπικός τύπος). [13] Οι νέοι αυτοί εμφορούνταν από τις νεαρές τότε σοσιαλιστικές ιδέες και όπως γνωρίζουμε πλέον την ολοκληρωμένη βιογραφία τους, οι τέσσερεις αφιέρωσαν την ζωή τους και οι τρείς την έδωσαν γι’ αυτές τις ιδέες. Τους δύο (Παναγιώτη Σταυριανόπουλο πέθανε από την πείνα στον Άη Στράτη το 1942 και τον Γιώργο Γκούθα εκτελέστηκε στο Κούρνοβο το 1943) τους γνωρίσαμε στο αναρτημένο κείμενο με τίτλο «Οι δικοί μας Άγιοι». Ο Κυριάκος Γεροζήσης σκοτώθηκε μαχητής του ΔΣΕ το 1948 και ο Γιώργος Οικονομίδης που τον θυμούνται οι παλιότεροι γύρισε στα ’80 περίπου από την πολιτική προσφυγιά (ΕΣΣΔ) και ο Βαλασσόπουλος Βασίλης κυνηγήθηκε με τις δίκες του Γ΄Ψηφίσματος. [14] Η χήρα Ολυμπία Αποστ. Κοντογιάννη - με το (προσωνύμιο Καλόγρια) επειδή θήτευσε για κάποιο διάστημα σε μοναστήρι όταν χήρεψε και αφού πάντρεψε τις κόρες - δώρισε το κτήμα της που δίπλα είχε και μια δροσερή πηγή, για τον σκοπό αυτό αφού είχε κάνει «τάμα». [15] Υπήρχε πηγή που το νερό της «χάθηκε αφού πειράχτηκε» από παρέμβαση, κατά την περίοδο των έργων διαμόρφωσης του χώρου 1999-2000. [16]  Κωνσταντίνος Πανάρας, ΟΙ ΓΟΝΝΟΙ ΧΘΕΣ ΚΑΙ ΣΗΜΕΡΑ, τ.2, Γόννοι 2000, σ.106-110. [17] Η ονομασία του Συλλόγου δεν είναι «Εξωραϊστικός» αλλά «Φιλανθρωπικός Σύλλογος Γόννων», όπως το αναφέρουμε παραπάνω. [18] Τσάνης το ορθό επίθετο. [19] Δημεράς το ορθό. [20] Τόλιος το ορθό. [21] Κωστής το ορθό επίθετο. [22] Στην κατοχή μου βρίσκονται 44 δηλώσεις μετανοίας αυτής της περιόδου. [23] «ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ» 3 Ιούλη 1931 [24]  Ό.π. [25] «ΗΜΕΡΗΣΙΟΣ ΚΗΡΥΞ» 7 Αυγούστου 1931 [26] Δήλωση μετανοίας 15 Δεκέμβρη 1938 [27] Δήλωση μετανοίας ό.π. [28] «ΗΜΕΡΗΣΙΟΣ ΚΗΡΥΞ» 9 Σεπτέμβρη 1931 Στα επίθετα που δεν συνοδεύονται με το αρχικό του ονόματος(Αργυρακούλης, Ντούλας, Βλάχος, Καραναστάσης, Γκαμπούρας, Παπαγιάννης, Παπαδημητρίου, Καρώνης, Παπαθανασίου επειδή έχουν κι άλλα αδέρφια, δεν είναι καθαρό ποιος από τ’ αδέρφια είναι. [29] Τοπικός τύπος, ό.π. [30] Όλοι οι χωριανοί ήξεραν πως «ήταν κρυφά κομμουνιστές, ήταν επικίνδυνο να το πεις και τάχα προοδευτικοί … καλύπτονταν έτσι άνθρωποι τότε και έφτιαξαν την «Παναγία» στο Τσικιλέκι». Μαρτυρία βιντεοσκοπημένη Κωνσταντίνου Πανάρα.  [31] Ενδεικτικό του κλίματος της εποχής πως κάθε τι το συλλογικό – μη ελεγχόμενο από το σύστημα - είναι ταυτόχρονα και  κομμουνιστικό, δηλαδή εχθρικό για την εξουσία. Με τέτοιου είδους κατηγορίες διώκονταν οι συμμετέχοντες στις συλλογικότητες προοδευτικοί άνθρωποι. [32] Ο παπά–Θύμιος είναι ο Ευθυμίος Μπάτρας που γεννήθηκε στο Μακρυχώρι Καρδίτσας στις 11/04/1935 και έζησε μέχρι 25/10/2013. Αποφοίτησε από το κατώτερο Εκκλησιαστικό Φροντιστήριο, Χειροτονήθηκε ως διάκονος στον Ι.Ν. Αγίου Αχιλλείου Λάρισας 22/2/1961 από τον Λαρίσης Ιάκωβο. Πρεσβύτερος χειροτονήθηκε στις 11/3/1961 από τον Λαρίσης Ιάκωβο στο Ι.Ν. της Αγίας Παρασκευής Γόννων όπου και υπηρέτησε ως εφημέριος αυτής της ενορίας από τον Μάρτη του 1961ως τον Οκτώβρη του 1978. [33] Η «Παναγία» στο Τσικιλέκι υπάγεται ενοριακά στην Αγία Παρασκευή. Από κει «αντλείται και νομιμοποιείται» η τεκμηρίωση της πρότασης από τον παπά-Θύμιο, ως από «θέση αρμόδιο». [34] Δεσπότης ήταν ο Θεολόγος Πασχαλίδης διορισμένος από τους εγκάθετους της χούντας. Στις 11/5/1967, προτάσει της χούντας, με Βασιλικό Διάταγμα (Β.Δ.) διορίζονται (!) τα μέλη της 8μελούς «Αριστίνδην» Συνόδου μέλη, που διόρισαν με την σειρά τους «δικούς τους μητροπολίτες». [35] Η αναφορά γίνεται σε δίκη χωριανών μας,  που δικάζονταν με το δολοφονικό,  εμφυλιοπολεμικό Γ΄ Ψήφισμα και τον Ν. 509. Έτσι ονομάζονταν τα χωριά που οι κάτοικοι συμμετείχαν μαζικά στους αγώνες για εθνική Ανεξαρτησία πολεμώντας τους ξένους που την επιβουλεύονταν, όπως το 1940-1945 τους Ιταλούς, Γερμανούς και Βουλγάρους και το 1946-1949 του Αγγλοαμερικάνους.